زمینه و هدف کتاب «غرر درر»، اثر ابوالبرکات حسینی سمرقندی (زنده در نیمه دوم قرن پنجم هجری)، یکی از متون ادبی-اخلاقی است که با وجود دارا بودن حکایات آموزنده از صدر اسلام و گفتار بزرگان امت از پیامبر و صحابه و امامان گرفته تا اولیا و مشایخ، متاسفانه با گذشت قرنها از نگارش آن و داشتن نسخه های خطی ارزشمند، تا کنون تصحیح و منتشر نشده است. هدف این پژوهش بررسی ویژگیهای سبکی این کتاب در سه سطح زبانی، ادبی و فکری است. روش مطالعه پژوهش حاضر با روش تحقیق «توصیفی-تحلیلی» و ابزار «کتابخانه ای» انجام شده است. یافته ها: با بررسی مشایخ و استادان روایت وی و دوره حیات و سال فوت آنها و شخصیتهایی که در کتاب از آنها یاد شده، پی برده شد که نویسنده «غرر درر» در قرن پنجم هجری بدنیا آمده است. با بررسی ویژگیهای سبکی کتاب، روشن شد که نویسنده در نگارش کتاب، پایش را از زبان معیار آن دوره، فراتر نگذاشته است. نتیجه گیری: نثر کتاب، ساده و مرسل است، به دور از صنایع و قیود لفظی خاص و رها از هرگونه تصنع و تکلفی. از نظر اعتقادی و کلامی نیز میتوان حسینی سمرقندی را «صوفی سنی مذهب ماتریدی» دانست که ارادت ویژه ای به اهل بیت پیامبر-علیهم السلام-داشته است. کتاب از لحاظ ساختار و محتوا به سبک «تنبیه الغافلین» ابواللیث سمرقندی تدوین شده است.

عمده منابع رجالی، محمد بن احمد شیبانی را چونان یک راوی ناشناس از مشایخ شیخ صدوق شناسانده اند که از او جز روایاتی در ضمن اثار شیخ صدوق، اثری بر جا نمانده است. این مطالعه بنا دارد با آزمون روش های مختلف نقد متون، داده های تاریخی پنهان در همین اندک شواهد بازمانده را استخراج کند و از این طریق، روشی نو برای شناسایی راویان تاثیرگذار و ناشناس جهان اسلام جوید، راویانی اثرگذار در بوم هایی که گذشت زمان، بقایای وجود تعالیم و مکاتبشان را محو کرده است.

سرگذشت ماوراالنهر در سالیان بعد از ورود اسلام به منطقه فرارود در قرن نخست هجری قمری، با اسلام و طریقت های برآمده از تعالیم اسلامی، پیوندی سخت ناگسستنی دارد. در این میان، تعالیم خواجه بهاالدین محمد نقشبند بخارایی (718-791ق / 1318-1389م) و طریقت منسوب بدو "نقشبندیه" آن گونه در جان و دل اقوام و طبقات مختلف ساکن در آن، نفوذ پیدا کرده بود که مردم او را تا حد خداوند می پرستیدند.پیش از آن که در روزگار نیست انگاری دینی و فرهنگی دوران شوراها (1917-1991م)، مبارزه با میراث عرفانی این منطقه شروع شود، حرمت و تقدس این طریقت از سوی نویسندگان و شاعران تجددگرا و روشنفکر منطقه که بعدها، غالب آن ها به حزب کمونیست پیوستند و به تبلیغ مرام آن پرداختند، به شدت به دیده تردید و تشکیک نگریسته شد؛ اما احترام عمیقی که شاعر، عالم و روشنفکر بزرگ سمرقندی، سید احمد وصلی (1870-1925م) در مثنوی «نظم السلسله» نسبت به خواجه بهاالدین نقشبند و به ویژه پیر طریقت خود، ایشان ولی خان اورگوتی، آشکار کرده است، از روشنفکری و روشن بینی واقعی این شخصیت حکایت می کند.در این مقاله، برای نخستین بار مثنوی نظم السلسله - که آخرین اثر از نوع نسب نامه های معنوی درباره اقطاب و اولیای عرفانی در ماوالنهر به شمار می رود - پس از یک مقدمه در شرح حال مولف، ذیل دو عنوان کلی صورت و محتوا، نقد و بررسی شده و سلسله ایشان ولی خان اورگوتی تا پیامبر گرامی (ص) با نمودار نشان داده شده است. این مقاله به دلیل استفاده از نسخ خطی، منابع چاپ سنگی و چاپی نادر به زبان های فارسی، تاجیکی و ازبکی، در شناساندن سلسله یکی از بزرگان طریقت نقشبندیه در آسیای مرکزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

قطب الدین محمد بن مطهر بن احمد جام (ژنده پیل) از صوفیان و نویسندگان توانای ایران است که از 577 تا 667 هجری زندگی کرده است. حدیقه الحقیقه یکی از آثار اوست. در این مقاله ابتدا به اطلاعاتی درباره قطب الدین، شامل نام و نسب و مذهب و شغل قطب الدین و روابط او با معاصران و سفرها و آثار او پرداخته ایم و سپس بخشی از مقدمه چاپ جدید حدیقه الحقیقه را مورد نقد و بررسی قرار داده ایم که اخیرا به کوشش دکتر حسن نصیری جامی منتشر شده است.

ابوعبداله محمد بن کرام سیستانی نیشابوری (متوفی: 255 هجری)، پیشوای کرامیان، کسی است که آن چه مولفان ملل و نحل در باره او و پیروان او نوشته اند، همه دروغ و ناروا، و تهمت و افتراست که از سوی دشمنان درباره آن ها گفته شده است. آثار و نوشته های آنان نیز از سوی دشمنان نابوده شده است و چیز چندانی از آن ها به دست نرسیده است. یک اثر برجسته و عالی که از ایشان در حوزه تفسیر عرفانی قرآن، خوش بختانه باقی مانده است، کتابی است با نام «الفصول» از عبدالوهاب حنفی، که پاره ای از سخنان محمد بن کرام در آن آمده است و تاکنون سه نسخه از آن شناخته شده است. ما پیش تر در مقاله ای سخنان محمدبن کرام را که در این تفسیر آمده، از روی دو نسخه آستان قدس رضوی و نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، استخراج و تدوین کرده ایم، و در این مقاله، از روی نسخه موزه بریتانیا. بیشتر آن چه در این جا آمده، در دو نسخه پیشین نیست، چند مورد تکراری آن ها هم، با دو نسخه پیشین اختلافاتی دارد. از این سخنان بر می آید که محمد بن کرام زاهدی است یگانه و عارفی است ژرف اندیش و روشن ضمیر و تنزیهی مشرب از نوع با یزید بسطامی. نیز همین سخنان دلیل آشکاری است بر دروغ و ناروا بودن آن چه در کتاب های ملل و نحل درباره او و فرقه او گفته شده است.

هنجارگریزی مؤلفه ای بنیادین در نظام شعر، مؤثّرترین شکلِ آشنایی زدایی و برجسته سازیِ زبان است که قاعده هایِ متعارفِ ساختاریِ شعر را بر هم می زند و از این راه دامنه وسیعی از تنوّعاتِ محتوایی، شکلی و زبانی در شعر پدید می آورد. در شعر سپیدِ فارسی که شعری بدون وزن و قافیه است، شاعران به صورتِ گسترده از هنجارگریزی بهره برده اند و به واسطه آن، زبانِ شعری خویش را برجسته کرده اند. پژوهش حاضر که به روشِ تحقیقِ توصیفی- تحلیلی است و داده های آن به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده اند، بر اساسِ نظریه ی فرمالیستیِ لیچ، گرایشِ شش تن از شاعرانِ سپیدسرا را به هنجارگریزی موردبررسی قرار داده و تأثیر این رویکرد را بر تمایز زبان و شکلِ شعر نشان می دهد. میزانِ بهره گیری از انواع مختلفِ هنجارگریزی توسط شاعرانِ سپیدسرا متفاوت بوده و به نسبت جهانِ فکری و تجربه ادبی ایشان فرق می کند. شاعرانی مانند شاملو، موسویِ گرمارودی و سید حسن حسینی، هنجارگریزی های معنایی، واژگانی، نوشتاری و ادبی استفاده کرده اند تا شیوه ای متفاوت و مستقل از پیشینیان رقم بزنند؛ اما شاعرانی مانند آتشی، نجدی و شمس لنگرودی عمدتاً به دو هنجارگریزی زبانی و ادبی توجه نشان داده اند. این پژوهش ضمنِ برشمردنِ برخی از نمونه هایِ هنجارگریزی، نوع و نسبت کاربردِ آن را نیز در شعرهایِ سپید، بیان می کند.

مهم ترین تحریر فارسی کتاب سندبادنامه از کاتبی خوش ذوق به نام محمدبن علی ظهیری سمرقندی است که در فاصله کوتاهی پس از ترجمه نصرالله منشی از کلیله و دمنه و به سبک و سیاق نثر آن نوشته شده است. اثرات نثر منشیانه و ترسلات دیوانی و درباری در این کتاب مشهود است. از سندبادنامه دو تصحیح علمی موجود است؛ یکی تصحیح احمد آتش در ترکیه و دیگری تصحیح کمال الدینی که در ایران منتشر شده است. با همه تلاش هایی که این دو نفر در راه تصحیح متن کرده اند، هنوز مواردی در این متن هست که احتیاج به بررسی بیشتر و دقیق تر دارد. نگارنده در این مقاله سعی می کند تا برای مواردی که در دو متن دچار تحریف و ابهام شده است، قرائت هایی پیشنهاد کند. این بررسی با توجه به نسخه بدل ها و شواهدی از درون و بیرون متن انجام گرفته است.

هدف از انجام این پژوهش تاثیر برگذاری راهپیمایی اربعین حسینی در ترویج فرهنگ حسینی و فرهنگ شیعی در ایران و جهان بوده است. در این تحقیق نوع پژوهش روش توصیفی – تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای – اسنادی و مقالات موجود در سایت های معتبر بوده است. در این مقاله سعی شده ابتدا به پیشینه و تاریخچه اربعین حسینی از نظر مورخان و بزرگان شیعه پرداخته شود و سپس به سوالات اصلی تحقیق که برسی راهپیمایی اربعین حسینی و تاثیر ترویج فرهنگ حسینی و فرهنگ تمدن شیعی اسلامی می باشد پاسخ داده شود و سپس با یررسی مسایل مختلف تاثیر گذار بر این مراسم عظیم و اجتماع جهانی بتوانیم آثار و برکات این راهپیمایی بزرگ را در مقابل تبلیغات غربی و غربگرایی به صورت واضح در جهان اسلام علل خصوص تشیع ببینیم. این راهپیمایی عظیم علاوه بر ترویج فرهنگ حسینی که شامل فرهنگ ایثار وشهادت، که بعنوان والاترین ارزش های انسانی دین اسلام مد نظر بوده و هست و فرهنگ استنغا (آزادی وآزادگی)، فرهنگ اتحاد و وحدت، فرهنگ مبارزه با ظلم وظالم، فرهنگ طاغوت ستیزی، فرهنگ ایتادگی و صبر برد باری در مقابل تمام دشمنان تشیع و اسلام را یاد آور شود. که تمام این مجموعه فرهنگ های خاص در دنیا نشان فرهنگ شیعی و اسلامی می باشد.